TOŻSAMOŚĆ NA POGRANICZU. UWIKŁANIA STRUKTURALNE I KULTUROWE

Abstract

W artykule autorka przeprowadza ob-szerną dyskusję dotyczącą relacji tożsamości społecznej i pogranicza. Artykuł ma teoretyczny charakter, składa się z czterech części noszących następujące tytuły: sens socjo-logiczny pogranicza, struktura-podmiotowość-tożsamość, społeczne i kulturowe konteksty tożsamości oraz tożsamość jednostki a pogranicze. Przedstawione są w nim wybrane socjologiczne koncepcje pogranicza oraz tożsamości społecznej jednostki. Autorka opowiada się za koncypowaniem pogranicza jako zjawiska lokującego się w obszarze kultury symbolicznej zbiorowości. To rozumienie kieruje uwagę na ujmowanie tożsamości społecznej jednostki w kategoriach jej świa-domościowego rozpoznawania siebie, które przebiega w różnorodnych wymiarach: etnicznych, narodowych, religijnych, oraz innych cech usytuowania społecznego, takich jak płci, wieku czy pozycji ekonomicznej. Tak konstruowana tożsamość zasadza sięna świadomościowym porządkowaniu przez jednostkę jej otoczenia społecznego. Wraz z tymi procesami poznawczymi dokonuje ona również osadzania siebie w obrębie wskazanych sobie kategorii, grup oraz innych ko-lektywów społecznych. Podstawową zasadąsą tutaj podobieństwo oraz przynależność, które stają się następnie kryterium wyodrębniania «my» i «oni». Autorka podkreśla, że pogranicze społeczno – kulturowe istotnie nasila problem pojmowania i rozumienia siebie przez mieszkańców. Tę tezę sformu-łowała na podstawie wyników badań własnych, które przeprowadziła na wschodnim oraz zachodnim pograniczu Polski. Ujaw-niły one również działanie odmiennych mechanizmów konstruowania tożsamości na każdym z badanych pograniczy.